Zelfs na je dood nog tv kijken

Ja, je moet wat als je begraven bent. Je zou je dood vervelen. De Jarai, een ethnische groep in Centraal Vietnam, hebben er iets op gevonden. Ze geven hun doden hun lievelingsdingen mee. De lichamen zelf liggen onder de grond, de spullen liggen in een omheining boven de grond. Banh, onze vrouwelijke gids, zegt tegen Gerrie: bij jou zouden ze je fototoestel daar neerleggen ;-)

We staan in een Jarai dorp op de begraafplaats. Dat is bijna een dorp op zich, in miniatuur. Met golfplaat overkapte bouwsels, omheind met palen of gaas. Net als in Nederland ziet het ene graf er meer verzorgd uit dan het andere. Wat opvalt zijn de dingen die we in/op het graf zien liggen. Bij twee graven zien we tv-toestellen liggen. Ideaal: na je dood nog 'Wie is de mol?' kijken. Bij een ander graf zien we een fiets. Dit zijn de recente graven. Bij vele graven hangen de koppen/beenderen van de buffels of koeien die bij de begrafenis gedood werden. Vroeger werd wel de helft van het aantal beesten van de overledene 'meegegeven'; dat mag tegenwoordig niet meer. Waardevolle kruiken dat kan wel, met een beschadiging, want dan zijn ze niet meer van waarde voor grafschenners.

Bij de oudere zien we half vergane houten beelden rondom het graf. Dat is nog uit de tijd dat de Jarai zwerflandbouw beoefenden. Ze trokken dan steeds weer verder het oerwoud in. De doden kon je niet meenemen, dus die liet je achter met afbeeldingen uit het leven. De beelden worden niet meer gemaakt. Er zijn nauwelijks meer bomen met het hiervoor geschikte hout en veel beelden werden gestolen voor de handel, ook voor liefhebbers van etnische kunst in Europa.

De grafhuizen worden op een gegeven moment, ceremonieel, aan hun lot overgelaten, zodat de geest van de doden de vrijheid krijgt. Tot die tijd blijven de doden een grote rol spelen in het dagelijks leven, vooral tijdens het laagseizoen van landbouwwerk. Flessen drank worden regelmatig bijgeplaatst, een levend kippetje erbij (die wel kan ontsnappen). Tot het graf 'opgegeven' wordt en de tv ook definitief uit kan.