Langs vrouwelijke lijn

We bevinden ons in de centrale hooglanden van Vietnam, de provinciehoofdsteden Kon Tum en Buon ma Thuot. In de omliggende regio leven diverse etnische minderheden, zoals de Ede, de Mnong, de Jarai en de Bahnar. Al in het etnologisch museum in Hanoi hadden we veel gezien van hun materiële cultuur. Zoals de bijzondere architectuur van de dorpshuizen van de Bahnar en Jarai (zonder spijkers, op wel 3m hoge dikke palen en met een dak tot zo'n 10 m hoog) en, op minder hoge palen, de soms wel 25 m lange 'longhouses' van Ede en Mnong.

Wat deze groepen gemeenschappelijk hebben is dat (groot)moeder de baas is! Het zijn matrilineaire gemeenschappen, de naam gaat over via de vrouwelijke lijn. De door de vrouw gekozen huwelijkskandidaat, waarvoor haar moeder betaalt aan de schoonfamilie, komt inwonen bij de familie van zijn vrouw (in het longhouse waar meerdere generaties en zussen met hun gezinnen samenleven).

Deze huizen op palen kan je alleen via een trap in: traditioneel hadden de vrouwen een eigen herkenbare trap die niet door de mannen of kinderen mocht worden gebruikt. Het eigendom van huis en land ligt bij de (groot-)moeder. De jongste dochter erft het huis. De mannen hebben geen erfrechten. Zij vertegenwoordigen wel de familie van de vrouw in dorpsoverleg over bijvoorbeeld waterverdeling.

De taakverdeling lag traditioneel vast, en die is/was ook traditioneel: de vrouwen zorgen voor brandhout, water en voedsel en zij weven; de mannen doen het zwaardere werk op het land. De invloed van werken buitenshuis, ook van vrouwen, op de traditionele verhoudingen is ons niet bekend. Wel is het volgens onze gids nog steeds zo dat ook als je als niet-Ede man zou introuwen in een Ede-familie, je je aanpast aan de beschreven gebruiken, en dus bij je schoonmoeder gaat inwonen. In een artikel op internet van een Vietnamese onderzoekster vond ik de quote dat een man zich mens voelt zolang hij alleen broer en zoon is, maar dat hij na zijn trouwen zich een bediende (servant) voelt. Was dat vroeger bij ons ook niet het geval, maar dan voor vrouwen?

PS. Zoals ieder zal begrijpen is dit geen verslag van een diepgaande studie. Informatie van slechts twee informanten, geen eigen antropologisch veldonderzoek, nauwelijks gebruik van literatuur (twee internetartikeltjes): nee, dit zou geen WOTRO-stempel kunnen krijgen ;-).